Bài chòi là một loại hình nghệ thuật độc đáo phản ánh sâu sắc bản sắc văn hóa của người dân miền Trung Việt Nam. Chúng là sự kết hợp giữa ca hát, trò chơi và biểu diễn nghệ thuật mà bạn không nên bỏ lỡ. Bài viết dưới đây của Lode88 sẽ cho bạn biết rõ hơn về nguồn gốc và những giá trị mà bộ môn này đem đến cho người dân địa phương.
Bài chòi là gì?
Bài chòi được xem là loại hình nghệ thuật ca hát và trò chơi dân gian đặc trưng của miền Trung Việt Nam có kết hợp giữa âm nhạc, diễn xuất và kể chuyện. Ban đầu, nó chỉ là một trò chơi trong các dịp lễ hội nhưng sau đó đã phát triển thành sân khấu ca kịch. Vào ngày 7 tháng 12 năm 2017, UNESCO công nhận bài chòi Trung Bộ là di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại, ghi nhận giá trị văn hóa và nghệ thuật của loại hình này.
Nguồn gốc của bộ môn bài chòi
Nguồn gốc của bài chòi chưa được ghi nhận chính xác qua tài liệu lịch sử mà chủ yếu dựa vào truyền thuyết và truyền miệng. Theo một trong những câu chuyện dân gian phổ biến được nghe thì vào khoảng thế kỷ XVII, để đối phó với thú rừng phá hoại mùa màng, người dân miền Trung Việt Nam đã dựng các chòi canh ven rừng. Khi trực canh thú dữ, họ giao lưu qua những câu hò hát để giải khuây. Từ đó, hình thức hát đối đáp từ liều này sang liều khác dần phát triển thành nghệ thuật bài chòi.
Một số nhà nghiên cứu cho rằng Đào Duy Từ người Thanh Hóa có thể đã sáng tạo ra hội bài chòi dựa trên mô hình chòi canh miền núi khi ông di cư vào đất Bình Định dưới thời chúa Nguyễn.
Cách thức trình diễn
Nghệ thuật bài chòi được trình diễn trong không gian cộng đồng, thường diễn ra trong các dịp lễ hội hoặc các buổi họp mặt của người dân. Cách thức trình diễn Bài chòi bao gồm những yếu tố chính như sau:
Bước 1: Chòi và thẻ bài:
- Có khoảng 9-11 chòi (còn gọi là lều), mỗi chòi có 1 hoặc 2 người tham gia.
- Người điều khiển trò chơi (thường gọi là “Hiệu”) ngồi ở vị trí trung tâm và chịu trách nhiệm rút các thẻ bài trong bộ bài gồm 27 lá, mỗi lá bài có hình ảnh và tên gọi khác nhau như Ông Địa, Lá Trúc, Lá Cửu, Bát Giáp…
- Người chơi trong các chòi cũng cầm các lá bài. Khi lá bài được “Hiệu” xướng lên trùng với lá bài của người chơi, người đó sẽ cắm cờ hoặc đánh dấu vào chòi của mình
Bước 2: Hát bài chòi:
- “Hiệu” sẽ vừa rút lá bài vừa hát những câu hát dân ca, hò vè để thông báo tên lá bài rút được.
- Mỗi câu hát đều mang tính giải trí và được ngẫu hứng sáng tạo, thường mang nét hài hước hoặc chứa đựng câu chuyện đời sống.
Bước 3: Kết thúc trò chơi:
- Người chiến thắng là người có đủ 3 lá bài được xướng tên trước và sẽ nhận được phần thưởng.
Một số tỉnh nổi tiếng với nghệ thuật bài chọi
Có thể thấy bài chòi là một hình thức ca hát nghệ thuật nổi tiếng trong dân gian tại một số tỉnh sau:
Hội An
Bài chòi Hội An thường tổ chức các buổi biểu diễn trong lễ hội truyền thống, tạo không khí vui tươi và thu hút du khách. Các hoạt động diễn ra không chỉ trong các dịp lễ hội mà còn là một phần của văn hóa cộng đồng hàng ngày.
Quảng Nam
Đây là quê hương của loại hình nghệ thuật này, nơi hình thành và phát triển nghệ thuật này. Bài chòi Quảng Nam cũng thường được biểu diễn trong các lễ hội văn hóa và sự kiện cộng đồng, thu hút đông đảo người tham gia.
Bình Định
Tỉnh này cũng có truyền thống bài chòi rất phong phú, thường gắn liền với các lễ hội văn hóa và tín ngưỡng của người dân địa phương. Bài chòi Bình Định nổi tiếng với những hoạt động diễn ra trong không khí tưng bừng và vui tươi.
Những giá trị tốt đẹp của nghệ thuật bài chòi
Nghệ thuật bài chòi mang lại nhiều giá trị quan trọng cho cộng đồng và xã hội. Đầu tiên, nó phản ánh phong tục tập quán và lịch sử của người dân miền Trung, góp phần bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc. Thông qua các câu hát và điệu múa, loại hình này không chỉ mang tính giải trí mà còn giáo dục cộng đồng về lịch sử và đạo lý sống. Hơn nữa, chúng thường diễn ra trong các lễ hội, tạo cơ hội giao lưu và thắt chặt tình đoàn kết giữa người dân.
Bên cạnh đó, đây là hình thức nghệ thuật biểu diễn độc đáo, kết hợp âm nhạc, múa và kịch, thể hiện sự sáng tạo của nghệ nhân. Nhờ tính độc đáo bài chòi rất thu hút du khách khám phá, từ đó góp phần phát triển du lịch và gia tăng thu nhập cho cộng đồng địa phương. Tóm lại, nó không chỉ là một hoạt động giải trí mà còn là một phần quan trọng trong việc phát triển văn hóa và xã hội ở miền Trung Việt Nam.
Với những thông tin trên có thể thấy bài chòi là hình thức nghệ thuật ảnh hưởng sâu sắc đến người dân các tỉnh miền trung. Tạo ra các không khí lễ hội cùng trò chơi dân gian khác. Cảm ơn đã đọc bài viết và hy vọng các bạn sẽ hiểu hơn về môn nghệ thuật này.
Xem thêm: Sicbo Là Gì? Nắm Bắt Bí Kíp Chơi Vui Thắng Lớn Mỗi Ngày